Niels Bohr'un Gökdelen Yüksekliğinin Hesaplanma Yöntemi:
Bir gün Kopenhang Ünversitesi Fizik Bölümü'nün sınavında öğrencilere, "Bir gökdelenin yüksekliğini barometre ile nasıl bulunursunuz? diye bir sor sorulur. Buna verilen ilginç bir cevap, "Barometrenin ucuna bir ip bağlarsınız; sonra gökdelenin tepesinden asıp aşağı salarsınız; barometre yere değdiğinde ipin boyu ile barometre boyunun toplamı, gökdelen yüksekliğini verecektir". Bu cebap karşısında öğrenci dersten kalır ve öğrenci sonuca itiraz eder. Sorunu çözmek için görevlendirilen yeni bir hoca, verilen cevabın dopru olduğunu, ama fizik bilgisinin varlığını göstermediğine karar vererek soruya fiziksel temellere dayalı bir cevap vermesi için çoçuğa altı dakika süre verir. Sürre sonunda öğrenci şu cevapları verir:
"İlk olarak, barometreyi gökdelenin gökdelenin tepesine çıkartıp kenarından aşağı bırakıp yere düşene kadar geçen süreyi ölçersiniz. Binanın yüksekliği (h=g t t/2) formülü uygulanarak hesaplanabilir. Fakat bu yöntem, barometre için kötü bir seçimdir!".
" Veya güneş parlıyorsa, barometrenin yüksekliğini ölçersiniz; sonra onu bir yere dikip gölge uzunluğunu ve sonra da gökdelenin gölge uzunluğunu ölçerebilirsiniz. bundan sonra basit bir orantıyı (Thales bağıntısı) çözmek olacaktır".
"Fakat bu konuda çok bilimsel bir cevap istiyorsanız, barometrenin ucuna bir sicim bağlayıp onu bir sarkaç gibi salandırabilirsiniz; önce yer seviyesinde, daha sonra da gökdelenin tepesinde. Yüksekliği,
formülündeki farktan yararlanarak bulabilirsiniz".
"Yakut da gökdelenin dışarısında bir yangın çıkış merdiveni varsa, barometreyi bir cetvel gibi kullanarak yukarıya çıkarken gökdelenin boyunu barometre aletinin yüksekliği biriminden sayıp bunları toplayabilirsiniz".
"Eğer ille de sıkıcı ve gelenekçi olmak istiyorsanız, tabii ki barometre ile gökdelenin tepesindeki ve yer seviyesindeki basıncı ölçer, milibar cinsinden çıkan farkı 'feet'e çevirebilir ve yüksekliği bulursunuz".
"Ancak bizler daima zihnin bağımsızlığı ve bilimsel yöntemler kullanma konusunda teşvik edildiğimiz içindir ki en iyi yol, şüphesiz hademenin kapısını çalmak ve yeni bir barometre isteyip istemediğini sorarak, gökdelenin yüksekliğini söylemesi durumunda ona bu barometreyi vereceğimizi söylemek olurdu".
Bu cevapları veren öğrencinin adı, 1922 yılında fizik dalında Nobel Ödülü kazanacak olan Danimarkalı Niels Bohr 1885-1962 idi.
Kaynak: Fiziğin Kültürel Tarihi, doruk yayıncıkık evi, yazar zeki tez, 2007 ve sayfa 248-249 alıntı.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder