Alevi, Müslümanlar'ın dördüncü halife Ali'yi aşırı bağlılık gösteren bölümü. Başlangıcı Ali ile muaviye arasındaki çekişmedir. Sıffin Şavaşı sonunda Ali halifelikten çekilince, ondan yana olanlara Şii ya da Alevi dendi. Daha sonra Şiilik iranlılar'ın resmi mezhebi haline geldi, belli kurallara bağlandı. Ama Alevilik yayıldıkça, yerel inançlara karışarak değişik tarikatlar halini aldı. Bunlar arasında Ali'yi Muhammed Peygamber'den aha üstün tutanlar bile türedi. Yakındoğu'da Aleviler, genellikle Doğu Anadolu, kuzey suriye ve ırak kesiminde bulunur. Ama trakya'ya kadar Anadolu'nun her tarafında Alevi toplulukları vardır. Bektaşiler de Alevi olmakta birlikte, asıl Alevilerden farklıdırlar. Alevilik genellikle kırsal kesimde, Bektaşilik ise kentlerde yaygındır. Ama her ikisinde de "eline beline, diline sıkı olmak" ilkesi geçerlidir. Alevilerin dinsel denetimi "dede" denilen ve sıfatı törenler, dedenin başkanlığında yapılır. Ama bu tören birçoklarınca sanıldığı gibi ahlak dışı hiç bir öğe taşımaz. Ancak Aleviler'e özgü olduğu için gizli yapılır. Bu nedenle Aleviliğin hasımları onu "mum söndü" adıyla nitelerler.
Anadolu Alevileri'nin inanç ve törenleriyle eski Türkler'in şaman inanç ve törenleri arasında büyük benzerlikler vardır. Aleviler'in törenlerinde nefes ve deyişlerin okunması, saz çalması Aleviler arasında şiir ve müziğin gelişmesinde rol oynamıştır. Kendi inançlarını islamın temeli sayan Aleviler Allah, peygamber, Ali, on iki imam ve dedekere saygı gösterirler.
Kaynak: görsel alfabetik genel kültür ansiklopesi 1 cilt sayfa 26, 1985
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder